1 Aralık 2013 Pazar
Sanayileşme Planı
CHP daha savaş resmen bitmeden savaş sonrası uygulayacağı ekonomik programı planlarken 1946 yılında hayata geçirmek üzere İvedili Sanayi planı hazırlamıştır. İvedili Sanayi planı 1930 lardan beri hazırlanan planların en gelişmişi ve yapısal olarak onların uzantısıydı. Planın amacı tarımdaki gelişme biçimini hedef alarak sanayileşmeyi gerçekleştirmektir.
Uygulanamamış 2. sanayi planı ile büyük paralellikler gösteren bu planda bölgesel amaçlar ve enerji kaynaklarına yakınlık göz önüne alınarak yeni endüstri kompleksleri öngörülüyor. Tarımda çeşitliliğe gidilerek sanayinin ihtiyacı olan ham maddelerin üretilmesi planlanıyordu.
Tamamen devletçi anlayışla hazırlanan ve yeni oluşturulan dünya üzerine ters düşen bu plan hayata geçmemiştir. ayrıca bu planın hayata geçirilmesi için dış kaynak talebi Amerikalılar tarafından reddedilmiştir.
Kaydol:
Kayıt Yorumları (Atom)
7 Eylül 1946’da gerçekleştirilen ve Cumhuriyet ekonomisinin ilk devalüasyonu olma özelliğini taşıyan düzenlemeler, Türk iktisat tarihinin en önemli kararlarından birisidir. İç gelişmelerin etkisi olmakla birlikte, daha çok İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan ABD önderliğindeki ekonomik ve siyasi değişim rüzgarlarının izlerini taşıyan bu operasyon, üretimi artırma, dış ticareti sağlıklı bir yapıya kavuşturma ve Uluslararası Para Fonu’na (IMF) üye olabilme gibi amaçları taşımaktadır. Ne var ki, uygulama süreci özellikle üretim ve dış ticaret alanlarında istenen başarıyı getirmediğinden, kararlar giderek artan biçimde kapsamlı eleştirilere maruz kalmıştır. Sonuçta, 7 Eylül 1946 tarihli devalüasyon, ülke dış ticaretinin hızlı şekilde liberalleşmesi amacını güden, ancak ekonomik ve siyasi açılardan yeterli analiz yapılamadığı için temel noktalarda başarılı olamayan bir politika olarak değerlendirilebilir.
YanıtlaSilTürkiye'de 1946, 1958 ve 1970 yıllarında istikrar programları çerçevesinde büyük devalüasyon yapılmıştır. 1977-1980 arası belirli aralıklarla yapılan devalüasyonlar o tarihten bu yana günlük ayarlamalara dönüşmüştür. Ne var ki, kambiyo denetimi hala geçerli olduğundan günlük ayarlamalar, para değerini piyasa şartlarına göre serbestçe belirlenmesi anlamına gelmemektedir. Türkiye'de para birimi düşürülmesi işlemi, Türk Lirası'nın Amerikan Doları karşısındaki değerine göre yapılmakta ve çapraz kurlar, dolara göre belirlenmektedir. En büyük devalüasyon, % 68,9 oranıyla 4 Ağustos 1958'de gerçekleşmiştir.
YanıtlaSilVaner planı, 1930'lardan beri sürdürülen plan çalışmalarından çok farklı iktisadi-siyasi tercihleri yansıtmaktadır.Bu plan, 1930'lu yılların Beş Yıllık Sanayi Planları ve 1946 İvedili Sanayi Planı'na göre daha dengeli bir kaynak dağılımı ve büyüme öngörmektedir.1948-1952 arasındaki beş yıllık devrede zirai kalkınmanın ön planda tutulması planlanmıştır
YanıtlaSilTürkiye’de dışalıma serbesti getirilmesinin neden olacağı sakıncaları gidermek ve Uluslararası Para Fonuna üye olmadan önce kısıtlanacak olan devalüasyon yetkisini önceden kullanmak amacıyla, döviz sıkıntısı bulunmamasına karşın, 7 Eylül 1946 tarihinde doların resmi fiyatının 127 kuruştan 280 kuruşa çıkarılmasına ilişkin olarak alınan ilk devalüasyon kararı.
YanıtlaSilBu dönemde önemli bir başka gelişmede Ocak 1947 yılında bazı iş adamlarının İstanbul Tüccar Derneğini kurmalarıdır. Bu dernek hükümet kontrolünde olmayan ilk kuruluştur.
YanıtlaSilsavaşın bitiminden sonra, yeni türkiye ve dünya koşullarında yeni plan hazırlıklarına girişilmiştir. 1946 planı bu çalışmaların en önemlilerinden biridir. 1944-1946 yılları arasında parça parça hazırlanıp, yine parça parça uygulanan plan, 1946 planı veya ivedili sanayi planı olarak bilinir.
YanıtlaSilbu plan, hedefleri bakımından, genel olarak 1930’dan beri çeşitli şekillerde hazırlanmış sanayi planlarının en gelişmiş olan son temsilcisidir ve yapısal olarak onların bir uzantısıdır. plan, ülkenin bağımsızlığını korumayı ve bütünlüğünü sağlamayı temel hedef almıştır. amaçların gerçekleşmesi için “ziraatteki gelişme biçimini” hedef alan bir sanayileşme planı öngörülmektedir.
chp de daha savaş resmen bitmeden savaş sonrası uygulayacagı ekonomik programı planlarken 1946 yılında hayata gecırmek uzere ivedili sanayi planı hazırlamıştır.ivedili sanayı planı 1930 lardan berı hazırlanan planların en gelişmişi ve yapısal olarak onların uzantısıydı.planın amacı: tarımdaki gelişme biçimni hedef alarak sanayileşmeyi gerçekleştirmektir
YanıtlaSil7 eylül kararları
YanıtlaSil* imf den bağımsız uygulanan ender ekonomik kararlardan birisidir.recep peker hükümeti döneminde 7 eylül 1946 tarihinde gerçekleşmesi nedeniyle bu adla anılır. türk lirasının başına gelen ilk "devalüasyon" dur. özet olarak söylemek gerekirse bu devalüsyandan önce 1 dolar= 1 lira 30 kuruş devalüasyon sonrası 1 dolar= 2 lira 80 kuruş devalüasyon oranı %115 amacı ise imf ile kurulması planlanan girişimde önceden avantaj sağlamak idi. ekonomik katkısı sıfır olan bir uygulamaydı. hükümeti düşüren ilk devalüasyondur. *
Barker Raporu :Dünya bankası heyeti raporu olarak bilinen ve heyetin başkanı James M.Barker’ın
YanıtlaSilAdını taşıyan rapor 1949 yılında Türkiye’nın talebi üzerine gelip inceleme yapan bir grup uzmanın önermeleridir bu rapora göre Türkiye’nin iki alanda acil ihtiyaçları öncelikleridir.
1) Tarım
2) Teknik ve idari personelin yetiştirilmesi
Sanayileşme Planı
YanıtlaSilCHP daha savaş resmen bitmeden savaş sonrası uygulayacağı ekonomik programı planlarken 1946 yılında hayata geçirmek üzere İvedili Sanayi planı hazırlamıştır. İvedili Sanayi planı 1930 lardan beri hazırlanan planların en gelişmişi ve yapısal olarak onların uzantısıydı. Planın amacı tarımdaki gelişme biçimini hedef alarak sanayileşmeyi gerçekleştirmektir. Uygulanamamış 2. sanayi planı ile büyük paralellikler gösteren bu planda bölgesel amaçlar ve enerji kaynaklarına yakınlık göz önüne alınarak yeni endüstri kompleksleri öngörülüyor. Tarımda çeşitliliğe gidilerek sanayinin ihtiyacı olan ham maddelerin üretilmesi planlanıyordu. Tamamen devletçi anlayışla hazırlanan ve yeni oluşturulan dünya üzerine ters düşen bu plan hayata geçmemiştir. ayrıca bu planın hayata geçirilmesi için dış kaynak talebi Amerikalılar tarafından reddedilmiştir.
Savaş sonrası yaşanan ekonomik gelişmeler içerisinde belki de en önemlisi vergi politikalarında gerçekleşmiştir. 1938-1950 döneminde; hem ciddi bir olumsuzluk gösteren, hem de değişen ekonomi politikalarına uyum gösterecek olan bir vergi reformu yapılması gerekiyordu.Nitekim günümüzde uygulanan Türk Vergisi sisteminin temelleri bu dönemde atılmıştır.
YanıtlaSiltürkiye ABD den 1947 den itibaren Truman doktrini çercevesinde askere yardım almaya ve 1948den Marshall Yardım Programı çercevesinde ekonomik yardım almaya başlamıştır.ABD 1947 ve sonrasında truman doktrinin uygulaması ve marsall planı çercevesinde Türkiye bir çok inceleme uzmanları göndermiş. Uzman raporlarına göre Türkiyenin ABD yardımlarından yararlanabilmesi için ve özellikle marsall planları kapsamına alınması için ekonomi politikalarında köklü değişiklikler yapması gerekmektedir. bunlardan biri Hilts raporuyla : kara yollarının değişime ihtiyacı olduğudur. diğer ikisi ise Barker raporu ile 1. si tarım 2. teknik ve idari personellerin değiştirilmesi dir.
YanıtlaSilTürkiye,1947den itibarenTruman Doktrini çerçevesinde askeri yardım almaya ve1948den sonra Marshall Yardım Programı çerçevesinde ekonomik yardım almaya başlamıştır.Bu çerçevede Türkiyeye birçok inceleme uzmanı gönderilmiştir
YanıtlaSil7 Eylül 1946’da gerçekleşen Cumhuriyet ekonomisinin ilk devalüasyonu olma özelliğini taşır ve Türk iktisat tarihinin en önemli kararlarından birisidir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD'de ortaya çıkan ekonomik ve siyasi değişim rüzgarlarının izlerini taşıyan bu operasyon, üretimi artırma, dış ticareti sağlıklı bir yapıya kavuşturma ve Uluslararası Para Fonu’na (IMF) üye olabilme gibi amaçları taşımaktadır. Uygulama süreci istenen başarıyı ulaşılamadı.
YanıtlaSilABD dış işleri bakanı Marshall Haziran 1947'de Harvard üniversitesinde bir konuşma yaparak Avrupa ekonomilerini tekrar kalkındırmak için geniş kapsamlı bir program önermiş. Marshall planına katılmak isteyen her Avrupa ülkesine Amerikan mali yardımı, malzeme ve makine aksamını içermektedir.
1960-1980 PLANLI DÖNEM
YanıtlaSil27 Mayıs 1960 sonrası dönem 1980 yılıma kadar Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli ve farklı bir dönemdir. Öncelikle siyasal yapılanma 1961 Anayasası ile klasik hak ve özgürlüklere geniş güvence vermiştir.
Siyasal yapı açısından gözlemlenen bu gelişmelerin yanı sıra ekonomide de yeni ve çok önemli gelişmeler olmuştur. Artık montaj niteliğinde de olsa ,ülkenin ihtiyaçlarına karşılık vermese de yabancılar ile mal üretmeye başlayan bir sanayi elde edilmiştir.
7 EYLÜL 1946 KARARLARI
YanıtlaSil1940'ların sonlarına kadar uygulanan vergi sisteminin temelini oluşturan kazanç vergisi, çeşitli değişikliklere uğramasına rağmen etkin ve verimli bir yapıya kavuşturulamamıştır. Kazanç vergisi tipik fakat eksik bir sedüler vergisi olarak, yatay adaleti bile sağlamaktan uzaktır.Bu nedenle mükelleflerin büyük tepkisiyle karşılaşılmıştır Ayrıca bu vergi, bir vergi sisteminden beklenen mali fonksiyonları da zedelemekte ve yeterli gelir elde edilmemektedir.
Savaş Sonrası Dönemde Türkiye'de İktisadi Gelişmeler
YanıtlaSilSavaş sonrası Batı dünyasında yaşanan dönüşüm iktisadi bakımdan da önemli değişikler yaşanmasını zorunlu kılmıştır. dış dengeye dayalı ve içe dönük iktisat politikalarının gevşetildiği, ithalatın kısmen serbestleştirerek büyük ölçüde artırıldığı, dış yardım ve kaynakların kullanıldığı, yabancı sermayeye izin verildiği yeni bir ekonomik anlayışın kabul edilmesidir.Bu dönemle başlayan ve 1950' lerin ortasına kadar sürecek olan bu dönemde dış pazara dönük ve tarıma, madenciliğe, altyapı yatırımlarına ve inşaat sektörüne öncelik veren bir kalkınma anlayışı gündemdedir.
1938-1950 arası donem Türkiye Cumhuriyeti nde yasanilan zor yillardir.doneme damgasini vuran en önemli gelisme ise şüphesiz 2.dunya savaşdir.bu nedenle ekonomi Politikaları temel belirleyicisi savaşın oluşturduğu kosullardir . Donemin hemen basinda hizla artan askeri harcamalar saglam finansman kaynaklarindan karsilanamadigi acik finansmana basvurulumustur.
YanıtlaSil1970-1977 Dönemi;
YanıtlaSil1970'lı yıllara Türkiye huzursuz girmiştir. Üniverste öğrencilerinin eylemleri büyük şehirleri sarmıştır. Bu gelişmeler üzerine Genel kurmay başkanı ve kuvvet komutanları 12 Mart 1971 tarihinde bir muhtıra yayınlamışlardır. 1 Mart 1971 tarihinden 14 ekşm 1973 seçimlerine kadar Türkiye'de partiler hükümetler dönemi yaşanmıştır. Bu süreç neticesinde Ecevit CHP genel başkanı olacak ve İnönü CHP'den istifa edecektir
1978-1980 Kriz Yılları
YanıtlaSilTürkiye 1977 sonucunda sürecinin sonuna gelmiştir. Türkiye artık ciddi anlamda döviz krizi içindedir. Yılların birikimi olarak 1977 başında ortaya çıkan krizin nedenlerinin başında sisteminin dış kaynağa dayalı bir zeminde oluşmuş olması gelmektedir. Türkiye ithal etmek zorunda olmasına rağmen döviz kazandırıcı eylemlere girmemiştir
1958 İSTİKRAR TEDBİRLERİ
YanıtlaSilDP iktidarı 4 Ağustos 1958 tarihinde artan ekonomik sıkıntılar ve borç baskılarını aşabilmek için istikrar programı uygulama kararı almıştır.Hükümet, borç erteleme ve yeni kredi talepleriyle başvuruda bulunduğu uluslararası kuruluşlardan, ciddi bir istikrar programı uygulanması ve Türk Lirasının devalüe edilmesi gibi önlemler alınmadığı takdirde hiçbir destek göremeyeceği cevabını alınca istikrar programını hazırlamak zorunda kalmıştır.
1958 de istikrar tedbirleri : büyük bir ekonomik buhran içine sürüklenen ülkeler iç ve dış istikrarı sağlamak için üzerinde uluslararası anlaşma sağlanan bir İktisadi İstikrar Önlemleri Paketi hazırlayarak uygulamaya koyarlar. Bu toplantılara, söz konusu ülkenin kredi sağlayacağı Batılı ülkelerle birlikte Uluslararası Para Fonu gibi mali kurumlar da katılırlar. Önlemler paketi uygun bulununca, bunun uygulanması karşılığında, söz konusu ülkeye yeni dış krediler verilir.
YanıtlaSil4 Ağustos 1958 İktisadi İstikrar Kararları Türkiye için bu şekilde hazırlanmış bir önlemler paketi idi. Karşılığında da özellikle ABD’den önemli ölçüde dış kredi sağlanmıştır.
* tl’nin değeri düşürülecek (1$ = 9 tl oldu)
* para arzı kontrol altına alınacak
* ithalat rejimi yeniden düzenlenecek
* kit fiyatları arttırılacak
* harcamalar azaltılacak
* yatırımlarda verimli ve kısa vadeli projelere öncelik verilecek.
1978-1980 Kriz Yılları
YanıtlaSilTürkiye 1977 sonucunda sürecinin sonuna gelmiştir. Türkiye artık ciddi anlamda döviz krizi içindedir. Yılların birikimi olarak 1977 başında ortaya çıkan krizin nedenlerinin başında sisteminin dış kaynağa dayalı bir zeminde oluşmuş olması gelmektedir. Türkiye ithal etmek zorunda olmasına rağmen döviz kazandırıcı eylemlere girmemiştir
1958 İstikrar Kararları
YanıtlaSilArtan ekonomik sıkıntılar ve borç baskılarını aşabilmek için istikrar programı uygulama kararı almıştır.İstikrar kararları her zaman dar gelirli ve ücretliler için zor koşullar oluşturur.
1947 türkiye iktisadi kalkınma planı
YanıtlaSildış yardım arayışlarını kolaylaştırmak amacıyla hazırlatılan, 1930’larda devletçilikle birlikte ortaya çıkan planlama deneyiminin bir devamıdır, ancak uygulama ortamı bulamamıştır.
tarım ve altyapı yatırımlarına tanıdığı önceliğin yanı sıra, finansmanının yüzde 50’sine yakın bölümünü dış kaynaklardan sağlama amacına da yer veriyordu.
hükümet, 1947 şubatında daha çok özel kesim yanlısı bürokratlardan oluşan bir komisyona, komisyon başkanı iktisat vekaleti başmüşaviri kemal süleyman vaner’in adıyla vaner planı diye anılan 1947 türkiye iktisadi kalkınma planı’nı hazırlattı. bu dönemde türkiye’ye gelen abd’li uzmanlar, savaştan çıkmış avrupa’nın gıda maddeleri ihtiyacının karşılanmasında, tarımda karşılaştırmalı üstünlüğü olduğu iddia ettikleri türkiye’ye büyük işler düştüğünü söylüyorlar, türkiye’nin tarıma, hafif sanayiye öncelik veren bir kalkınma politikası uygulayarak daha çabuk ve kolay kalkınacağını telkin ediyorlardı. 1947 planının hazırlanmasında ve savaş sonrası ekonomi politikasının oluşturulmasında bu uzmanların öğüt ve önerilerinin etkili olduğu söylenebilir.
bu plan, 1930’lu yılların beş yıllık sanayi planları ve 1946 ivedili sanayi planı’na göre daha dengeli bir kaynak dağılımı ve büyüme öngörmekteydi. 1948-1952 arasındaki beş yıllık devrede tarımsal kalkınma ön planda tutulacaktı. plan, yatırımların tahsisinde tarıma, enerji sektörüne, karayolu ulaştırmasına ve haberleşme sektörlerine öncelik veriyordu.
dış kaynak temin edilemediği için plan uygulamaya konulamamıştır.
vaner planı’nda, önceki planlarda olmayan yenilik; hem global hem de sektörel olarak milli gelir artış hızı hedefleri belirtmesiydi. çalışma, büyüme hızı kavramını kullanmış olan ilk türk planıdır.
imf den bağımsız uygulanan ender ekonomik kararlardan birisidir.recep peker hükümeti döneminde 7 eylül 1946 tarihinde gerçekleşmesi nedeniyle bu adla anılır. türk lirasının başına gelen ilk "devalüasyon" dur. özet olarak söylemek gerekirse bu devalüsyandan önce 1 dolar= 1 lira 30 kuruş devalüasyon sonrası 1 dolar= 2 lira 80 kuruş devalüasyon oranı %115 amacı ise imf ile kurulması planlanan girişimde önceden avantaj sağlamak idi. ekonomik katkısı sıfır olan bir uygulamaydı. Hükümeti düşüren ilk devalüasyondur.
YanıtlaSil*7 Eylül 1946’da gerçekleştirilen ve Cumhuriyet ekonomisinin ilk devalüasyonu olma özelliğini taşıyan düzenlemeler, Türk iktisat tarihinin en önemli kararlarından birisidir. İç gelişmelerin etkisi olmakla birlikte, daha çok İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan ABD önderliğindeki ekonomik ve siyasi değişim rüzgarlarının izlerini taşıyan bu operasyon, üretimi artırma, dış ticareti sağlıklı bir yapıya kavuşturma ve Uluslararası Para Fonu’na (IMF) üye olabilme gibi amaçları taşımaktadır. Ne var ki, uygulama süreci özellikle üretim ve dış ticaret alanlarında istenen başarıyı getirmediğinden, kararlar giderek artan biçimde kapsamlı eleştirilere maruz kalmıştır. Sonuçta, 7 Eylül 1946 tarihli devalüasyon, ülke dış ticaretinin hızlı şekilde liberalleşmesi amacını güden, ancak ekonomik ve siyasi açılardan yeterli analiz yapılamadığı için temel noktalarda başarılı olamayan bir politika olarak değerlendirilebilir.
*Türkiye’de ilk büyük devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde yapılmıştır. 7 Eylül Kararları olarak adlandırılan ve Recep Peker Hükümeti’nin gerçekleştirdiği bu devalüasyonla yüzde 116 oranında bir artışla ABD dolarının fiyatı 2,83 liraya çıkarılmıştır.
SAVAŞ SONRASI İKTİSADİ GELİŞMELER
YanıtlaSilSavaş sonrası Batı Dünyasında yaşanan dönüşüm iktisadi bakımdan da önemli değişiklikler yaşanmasını zorunlu kılmıştır.belkide bir dönüm noktası olan değişim; 1930 sonrasında 16 yıl boyunca kesintisiz olarak izlenen kapalı, korumacı, dış dengeye dayalı ve içe dönük iktisat politikalarının gevşetildiği, ithalatın kısmen serbestleştirerek büyük ölçüde artırıldığı, dış yardım ve kaynakların kullanıldığı,yabancı sermayeye izin verildiği yeni bir ekonomik anlayışın kabul edilmesidir.