SERMAYE PİYASASI

          Sermaye Piyasası Nedir?

          Basit ve geniş bir tanımla sermaye piyasası sermaye arz ve talebinin karşılaştığı bir piyasadır .O halde önce “sermaye”’nin tarifiyle söze başlayalım:

Konumuza göre “sermaye, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonlardır.”

          Buna bağlı olarak sermaye piyasası, orta, uzun ve sonsuz vadeli fonların arz ve talebinin aracı kuruluşlar aracılığıyla ve menkul kıymetlere bağlı olarak karşılaştığı piyasadır. Sermaye piyasasında arz ve talep bazı araçlar yardımı ile karşılaşır. Bu araçlara sermaye piyasası araçları ve menkul kıymetler diyoruz. O halde sermaye piyasasını menkul kıymetler piyasası ile birlikte düşünebiliriz. Ya da başka bir açıdan bakarak, asıl piyasanın sermaye piyasası olduğu, menkul kıymetlerin ayrı bir piyasa oluşturmayıp, sadece sermaye piyasasında fonların el değiştirmesinde kullanılan araçlar olduğu da ileri sürülebilir.

       SERMAYE PİYASASININ ÖNEMİ VE EKONOMİDEKİ YERİ

       Sermaye piyasasının ekonomideki yeri ve önemi, ülke ekonomisi bakımından, tek başına ekonomiye yararlı olamayan küçük tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak büyük yatırımlara dönüşmesindedir. Sermaye piyasası, az gelişmiş ülkelerdeki yurtiçi tasarruf açığının kapanmasına yardımcı olabilir. Fertler açısından ise, sermaye piyasası, tek başına gelir getiren bir yere yatırılamayacak kadar küçük fonların verimli yerlere yatırılmasına ve sahiplerine bir ek gelir getirmesine imkan sağlamaktadır.

        Ayrıca, küçük sermayelerle kişisel işler yapılabilse bile, kişisel yatırımlarda teşebbüs ve yönetim sorunu çıkacaktır ki, elinde küçük bir sermaye bulunan, fakat bununla kişisel bir yatırım yapmaya sağlığı, bilgi ve tecrübesi ve zamanı olmayan kimseler sermaye piyasasının sağladığı imkanlardan yararlanırlar.

          Sermaye piyasasının bu saydığımız fonksiyonları yalnzı menkul kıymetler yoluyla değil, daha geniş bir kavram olan mali piyasa içinde bankalar aracılığı ile de sağlanabilir.

“ Mali piyasa içinde aynı fonksiyonları ifa eden bankacılık kesimi varken, ayrıca bir sermaye piyasasının ortaya çıkmasının sebepleri ve sermaye piyasasının farklı tarafları nelerdir?”

           Sermaye piyasası tasarruf sahipleriyle orta ve uzun vadeli fon talep eden kuruluşlar arasında direkt iletişim kurulmasına, sermaye hareketlerinde aracıların ortadan kalkmasına veya fonksiyonlarının azalmasına imkan hazırlar.
           Sermaye piyasası araçlarının bir bölümü şirketlere öz kaynak sağlarlar. Böylece iktisadi kalkınmanın hızlanmasına ve sağlıklı finansman kaynaklarına kavuşturulmasına yardımcı olurlar. Sermaye piyasasının etkin çalışması, şahısların tüketim eğilimlerini azaltarak ve tasarruf eğilimlerini yükselterek ekonomide sermaye birikimini arttırır.
         Sermaye piyasası, işletmelere, bankalar sektörünün sağladığı fonlara nazaran daha düşük maliyetli fonlar sağlayabilmektedir.

                 SERMAYE PİYASASININ YAPISI

Sermaye piyasasının yapısını; hukuki çerçeve, sermaye piyasasının kurumları, sermaye piyasasının araçları, menkul kıymet arz edenler, menkul kıymet talep edenler ve aracılar olarak incelemek gerekir. Sermaye piyasasında fonlar kıymetli evrak hükmündeki belgeler karşılığında el değiştirdiğine göre, fon sahipleri bu belgeleri iki şekilde satın alabilirler; ya ilk ihraçtan ya da ikinci elden.İşte bu sebeple sermaye piyasası iki kesim halinde oluşur:

          Birincil Piyasa

İlk kez dolaşıma çıkan menkul değerlerin işlem gördüğü piyasa birincil piyasa olarak adlandırılır. Birincil piyasada menkul değeri ihraç eden firma ile fon fazlası olan ekonomik birimler doğrudan ya da bir finansal aracı vasıtasıyla dolaylı olarak karşılaşırlar. Doğrudan karşılaşmada herhangi bir finansal aracı yer almayacağından ödenecek bir komisyon yoktur. Sözkonusu bu durum ihraç maliyetlerinde önemli bir tasarruf sağlayarak üstünlük yaratır. Bunun yanısıra sakıncası ise ihracın başarısız olma riskinin yüksek olmasıdır. Dolaylı karşılaşmada ise finansal aracıya komisyon ödenmesine karşın ihracın başarısız olma riski daha düşük.

               İkincil Piyasa

Daha önce alım satıma konu olan menkul değerlerin işlem gördüğü piyasadır. İkincil piyasa, menkul değerlerin likiditesini arttırarak birincil piyasaya talep yaratır ve onun gelişmesini sağlar. İkincil piyasanın en iyi teşkilatlanmış bölümü menkul kıymet borsalarıdır. Menkul kıymet borsaları dışında, tezgah üstü piyasa olarak niteleyebileceğimiz piyasalar da vardır. Menkul kıymet fiyatlarının pazarlık sonucu oluştuğu bu piyasada genellikle küçük ve riskli firmaların menkul kıymetleri işlem görür. Birincil piyasa daha çok sermaye piyasası bilinciyle, ikincil piyasa ise menkul kıymetler piyasası bilinciyle çalışır. Birincil piyasada uzun vadeli uzun vadeli fonların tasarruf sahibinden firmalara intikali söz konusu olur ve birincil piyasada yapılan tahvil ve hisse senedi satışları sonucunda firmanın bünyesine taze para halinde yeni sermaye girer.Oysa, ikincil piyasada el değiştiren menkul kıymetler fonları kullananlardan kopuktur. İkincil piyasadakiler kendi aralarında menkul kıymetleri alıp satarlar, kıymetler ve paralar aralarında el değiştirip durur. Bu hareketler fonları kullananları yani şirketleri direkt olarak etkilemediği gibi, artık burada alınıp satılan şey sermaye fonları değil, birtakım kağıtlardır. Herhangi bir mal alınıp satılıyormuşçasına kağıtlar alınıp satılır, bunların fiyat farklarından kar veya zarar edilir, fakat bu alım satımların sermaye transferlerine sebep olduğu düşünülmez bile. Tabiatıyla ikincil piyasanın birincil piyasaya kaynak sağlamakta büyük bir önemi vardır ve birincil piyasanın kapasitesini birincil piyasa etkiler.

Birincil ve ikincil piyasalara ek olarak , üçüncül ve dördüncül piyasaların varlığından da söz edilebilir.

 

            SERMAYE PİYASASI KURUMLARI

 Sermaye Piyasası Kanunu’na göre faaliyette bulunabilecek “Sermaye Piyasası Kurumları” şunlardır;  

·         Aracı Kurumlar

·         Yatırım Ortaklıkları

·         Yatırım Fonları

·         Sermaye piyasasında faaliyet göstermesine izin verilen diğer kurumlardır.

                                     YAZAR:  MERVE ARDIÇ

         

 

---